Yerba mate — kiedy?

Liście ostrokrzewu paragwajskiego były używane przez ludy guaraní jeszcze przed konkwistą. Pierwsza wzmianka w kronikach hiszpańskich pochodzi z 1537 roku i opisuje sporządzany przez tubylców w regionie Guayrá napój pity w małej tykwie przez owiniętą tkaniną rurkę z trzciny tacuapí. Hiszpanie nazwali ten napój yerba mate. Po hiszpańsku „yerba” czy „hierba” to po prostu zioło lub trawa. Odpowiada ono określeniu „ka'a” używanemu przez guaraní. Słowo „mate” wywodzi się najprawdopodobniej z języka keczua, w którym „matí” oznacza tykwę.

Początkowo Hiszpanie byli przeciwni nieznanej używce. W 1596 roku gubernator Asunción Arias de Saavedra wydał dekret zakazujący spożywania mate. Stopniowo jednak — między innymi dzięki poparciu jezuitów, którzy widzieli w mate dobrą alternatywę wobec alkoholu, głównie chichy i guarapo — mate zyskała na znaczeniu. To właśnie jezuici opanowali sztukę sadzenia ostrokrzewu paragwajskiego (ok. 1670 roku) i założyli pierwsze uprawy w okolicach wiosek i redukcji misyjnych. Produkowana przez nich yerba była używana nie tylko na terenie dzisiejszej Argentyny, Paragwaju i Urugwaju, ale również wywożona do wicekrólestwa Peru i kapitanii generalnej Chile. Jezuici szybko zrozumieli, że po pierwsze, dzięki yerbie robotnicy guaraní pracowali dłużej i wydajniej, a po drugie uprawa ostrokrzewu może stać się dobrym źródłem dochodów. Zakon sprawował niemal wyłączną kontrolę nad produkcją yerba mate do czasu likwidacji redukcji w 1768 roku.

W następnych latach produkcja na plantacji malała, a większość yerby pozyskiwano z dziko rosnących drzew. W wyniku wojen narodowowyzwoleńczych obszar występowania yerba mate znalazł się na terenie nowopowstałych państw. Większa część produkcji pochodziła początkowo z Paragwaju. Rosła jednak produkcja na terenie Brazylii, a Argentyna — największy konsument — wprowadziła szereg dekretów regulujących kwestie produkcji yerby oraz zachęcających rolników do podjęcia upraw. Jednocześnie prowadzono prace naukowe, aby opracować metody sadzenia drzew z nasion (jezuici pilnie strzegli tej tajemnicy i zabrali ją ze sobą).

W połowie XX wieku w prowincji Misiones mieszkało 40 tysięcy kolonistów, z czego 25% uprawiało ostrokrzew paragwajski. W tej grupie było wielu Polaków, którzy dotarli do Argentyny w pierwszej fali emigracji za chlebem i razem z kolonistami z Ukrainy zostali osiedleni w prowincji Misiones, głównie w dwóch ośrodkach: Apóstoles (założone w 1897 roku) i Azara (1901). Brali oni aktywny udział w rozwoju upraw yerba mate. Wiele czołowych plantacji i fabryk do tej pory pozostaje w rękach ich potomków. Jednym z nich był Julian Szychowski, założyciel gospodarstwa La Cachuera, produkującego bardzo popularną dziś markę Amanda. Jego syn Jan włożył tak duży wkład w rozwój przemysłu yerba mate, że w 1985 roku został pośmiertnie odznaczony orderem Yerba Mate, nadawanym przez Ministerstwo Rolnictwa. Firma jest dziś jednym z czterech największych przedsiębiorstw produkujących yerbę w Argentynie. Ciekawy artykuł opisujący historię rodziny Szychowskich można przeczytać w polonijnym czasopiśmie Wspólnota Polska (nr 3/2004).

Liczba głosów: 15755